Een goede bodemvruchtbaarheid is een belangrijke voorwaarde voor landbouwkundige productie. Bodemvruchtbaarheid staat nationaal en internationaal hoog op de agenda, zeker ook in het licht van de biobased economy en de toenemende vraag naar biomassa ((bio-energie), klimaatverandering en verdergaande specialisatie en intensivering in de landbouw.
Bodemvruchtbaarheid omvat alle chemische, fysische en biologische bodemeigenschappen die nodig zijn voor de groei van planten. Verschillende grondsoorten (klei, zand, veen, löss) verschillen in de mate waarin ze vocht en voedingsstoffen (o.a. stikstof, fosfaat en kalium) kunnen vasthouden. Organische stof speelt hierbij een cruciale rol. Organische stof is afkomstig van dood plantaardig (bladeren, wortels) of dierlijk (mest) materiaal.
Organische stof kan gezien worden als de motor (sleutelparameter) van een vruchtbare bodem omdat het een positieve invloed heeft op de beschikbaarheid van voedingsstoffen, bodemstructuur, waterregulering en bodemleven. Jonge organische stof levert vooral voedingsstoffen. Oude(re) organische stof is belangrijk voor de bodemstructuur, vochtregulering en watervasthoudend vermogen van de bodem. Naast de grondsoort is ook het landgebruik bepalend voor het gehalte aan organische stof: grasland bevat meer organische stof dan bouwland.
Binnen de intensieve landbouw is de bedrijfsvoering gericht op het behalen van een hoge productie per hectare met een hoge inzet van (externe) grondstoffen. Dat staat op gespannen voet met behoud van bodemvruchtbaarheid, milieukwaliteit en biodiversiteit.
Via diverse SKB-projecten is gewerkt aan de rol van bodemvruchtbaarheid binnen duurzame landbouw, de centrale rol van organische stof, alternatieve managementmaatregelen voor bodembeheer en bodembewerking (o.a. niet kerende grondbewerking) en aan de relaties tussen ondergrondse en bovengrondse biodiversiteit. Het is hierbij duidelijk dat aandacht voor bodemkwaliteit en bodemvruchtbaarheid niet alleen van belang zijn voor de voedsel- en biomassaproductie maar zeker ook voor waterbeheer (kwaliteit en kwantiteit), klimaatverandering (adaptatie en mitigatie) en voor de bijdrage van diverse bodemfuncties aan het leveren van ecosysteemdiensten.
